Zarówno miąższ, nasiona, jak i olej pozyskany z nasion dyni, stanowią doskonałe źródło cennych pod względem żywieniowym składników biologicznie aktywnych. Na szczególną uwagę zasługują składniki odżywcze oraz związki, które wykazują działanie antyoksydacyjne. To jedno z najstarszych warzyw zadziwia swoimi wartościami odżywczymi i właściwościami prozdrowotnymi.
Dynia jest jednym z najstarszych warzyw uprawianych przez człowieka - jest uprawiana od 7 tysięcy lat. Dla Indian była lekarstwem, obiektem kultu i źródłem pożywienia. W Europie już w XVI w. stosowano dynię w lecznictwie ze względu na jej specyficzne właściwości lecznicze. Jej pestki i miąższ stosowano w stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego jako środek moczopędny. Zaś medycyna ludowa od dawna wykorzystuje lecznicze właściwości pestek dyni przeciwko pasożytom układu pokarmowego. Dynia posiada właściwości prozdrowotne dzięki związkom zawartym miąższu, nasionach i oleju z nasion.
Obraz posta: Dynia - zdjęcie własne
Dynia jest warzywem niskokalorycznym, lekkostrawnym, charakteryzuje się dużą wartością odżywczą, zawiera wiele witamin, w tym witaminę A, witaminy B1, B2, B6, witaminę C, E, K, tiaminy, ryboflawiny i niacyny oraz składników mineralnych: fosfor, żelazo, wapń, potas i magnez. Szczególnie cenione są dynie o pomarańczowym miąższu, które odznaczają się wysoką zawartością karotenów głównie bera-karotenu oraz luteiny i zeaksantyny. Karotenoidy są jedną z najważniejszych grup naturalnych barwników. Ich budowa nadaje im wyjątkowe właściwości, dzięki którym mogą pełnić różnorodne funkcje we wszystkich żywych organizmach. Większość karotenoidów ma silne właściwości przeciwutleniające, wspomagające system immunologiczny, a przy tym zmniejszające ryzyko powstawania chorób, główne układu krążenia, oczu i skóry. Ponadto karotenoidy chronią organizm przed schorzeniami związanymi z działaniem reaktywnych form tlenu.
Jadalne części dyni to miąższ i nasiona zwane inaczej pestkami. Miąższ dyni zawiera duże ilość błonnika, reguluje przemianę materii. Działa odtruwająco, stymuluje wydzielanie żółci, działa łagodząco i regenerująco na przewód pokarmowy oraz wątrobę. Miąższ ma wartość energetyczną około 30 kcal/100g dlatego może być cennym składnikiem diet odchudzających. Spożywanie miąższu może obniżyć poziom glukozy we krwi, przy tym zapobiegając cukrzycy. Miąższ jest bogatym źródłem karotenoidów, w tym beta-karotenu pełniącego w organizmie człowieka rolę przeciwutleniacza. Miąższ może być również stosowany w leczeniu niektórych schorzeń reumatycznych.
Nasiona dyni zwane inaczej pestkami posiadają istotne właściwości lecznicze. Zawierają ważne aminokwasy, między innymi alaninę, glicynę, kwas glutaminowy, tryptofan. Aminokwasy odgrywają potężną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Budują wszystkie białka ustrojowe, są prekursorami bardzo istotnych substancji o działaniu fizjologicznym. Zapoczątkowują syntezę ważnych neuroprzekaźników wpływających między innymi na ośrodkowy układ nerwowy, procesy emocjonalne, koordynację oraz napięcie mięśni, regulację wydzielania hormonów, silnie stymulują układ hormonalny. Przyczyniają się także do rozpadu tkanki tłuszczowej oraz wzmocnienia układu odpornościowego.
Do prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne są aminokwasy endogenne, które organizm może syntetyzować samodzielnie, w przeciwieństwie do aminokwasów egzogennych, które musi przyjmować systematycznie wraz z pożywieniem, a dynia posiada między innymi te właśnie aminokwasy. W składzie aminokwasowym pestek dyni występuje niezwykle ważny egzogenny aminokwas L-tryptofan, który uczestniczy w syntezie serotoniny zwanej hormonem szczęścia. Serotonina jest ważnym neuroprzekaźnikiem w ośrodkowym układzie nerwowym, stanowi podstawę w biosyntezie melatoniny, uczestniczącej w adaptacji organizmu do zmieniających się warunków otoczenia. Niski poziom serotoniny może powodować agresywność, zmęczenie, zwiększoną wrażliwość na ból, a także zaburzenia depresyjne.
Nasiona dyni zawierają też wiele innych cennych składników takie jak fitosterole, żywice, łatwo strawne białka, mikroelementy, witaminy oraz niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Dostarczanie wielonienasyconych kwasów tłuszczowych jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kwasy tłuszczowe zmniejszają ryzyko miażdżycy, obniżają ciśnienie krwi, wpływają na prawidłowe działanie układu nerwowego.
Z nasion dyni pozyskuje się olej - to niezwykły składnik korzystnie wpływający na zdrowie człowieka. Olej z pestek dyni wyróżnia wysoka zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych (78%, w tym linolowy, oleinowy i palmitooleinowy), kwasy tłuszczowe nasycone (palmitynowy i stearynowy). Kwas linolowy obniża stężenie triacylogliceroli oraz cholesterolu w surowicy krwi. Działa hamująco na agregację płytek krwi, powoduje obniżenie ciśnienia krwi. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wątroby i nerek, działa moczopędnie i przeciwzapalnie na układ moczowy. Uczestniczy w procesach pigmentacji skóry i gojeniu ran oraz w zapobieganiu zakażeń. Kwas linolowy zapewnia właściwy wzrost i rozwój młodego organizmu.
Olej z nasion dyni bogaty jest w fitosterole, które wykazują właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwrzodowe, przeciwmiażdżycowe oraz antyoksydacyjne. Fitosterole wywołują między innymi także procesy apoptozy (programowanej śmierci) komórek nowotworowych.
Cennym prozdrowotnym składnikiem występującym w oleju z dyni są kwasy fenolowe uczestniczące w neutralizacji wolnych rodników. Kwasy fenolowe zapobiegają fotooksydatywnym uszkodzeniom skóry. Związki te przeciwdziałają cukrzycy, stanom zapalnym, chorobie wieńcowej oraz posiadają określone właściwości farmakologiczne wykazując działanie żółciopędne, przeciwbakteryjne.
Cennym składnikiem oleju z pestek dyni jest skwalen, charakteryzujący się wyjątkowo silnymi właściwościami antyoksydacyjnymi . W organizmie człowieka skwalen pełni rolę prekursora podczas syntezy witaminy D, hormonów steroidowych, cholesterolu czy kwasów żółciowych. Zwiększa odporność immunologiczną organizmu stymulując limfocyty i makrofagi. Wykazuje pozytywny wpływ na szpik kostny, węzły chłonne i nadnercza. Skwalen jako komponent lipidowy skóry, wykazuje działanie ochronne przed procesami oksydacji lipidów. Olej z nasion dyni w swoim składzie oprócz opisanych powyżej związków zawiera jeszcze licznie wiele innych substancji bioaktywnych takich jak witaminę K, karotenoidy, tokoferole, selen, jod. Wszystkie te związki normalizują poziom cholesterolu we krwi, zapobiegają stłuszczeniu i marskości wątroby, nerek i otłuszczeniu serca, stabilizują strukturę nabłonków przewodu pokarmowego. Ponadto hamują procesy przerostowe gruczołu krokowego.
Krótka historia i ciekawostki
Dynia (Cucurbita L.) należy do rodziny dyniowatych, jest rośliną jednoroczną. Jako warzywo uprawiane są najczęściej trzy gatunki: dynia olbrzymia, dynia zwyczajna i dynia piżmowa (obejmująca około 20 gatunków). Dynia w stanie dzikim występują w strefach klimatu gorącego i ciepłego Ameryki. Pochodzi z Ameryki Południowej i Środkowej. Główne rejony uprawy to obecnie Meksyk i Peru. Do Europy dotarła po odkryciu Ameryki przez Kolumba. W Polsce uprawiane są głównie dwa gatunki dyni: dynia zwyczajna i dynia olbrzymia. Masa owoców w zależności od odmiany i stadium dojrzałości jest zróżnicowania, od bardzo małych (najczęściej ozdobnych) do bardzo dużych. Duże dynie jadalne, osiągające masę do 200 kg. Owoce uprawianej dyni olbrzymiej mogą przekraczać te rozmiary osiągając w nawet ponad 800 kg masy.
Z owoców dyni można przygotować wyśmienite marmolady, dżemy, konfitury, zupy, soki, kremy i inne przetwory.
Zarówno miąższ, nasiona, jak i olej pozyskany z nasion dyni, stanowią doskonałe źródło cennych pod względem żywieniowym składników bioaktywnych, wykazujących prozdrowotne działanie na organizm człowieka. Na szczególną uwagę zasługują związki wykazujące działanie antyoksydacyjne zapewniające skuteczną ochronę organizmu przed wolnymi rodnikami. Warto zatem wprowadzić do codziennego menu również dynię. A że sezon dyniowy w pełni, zachęcam więc do komponowania własnych przetworów i konfitur na sezon zimowy. Sama też sporządzę kilka prostych przetworów z jej udziałem, zdjęcia znajdziecie już wkrótce na naszym Instagramie :)
Źródła:
http://www.rsi2004.lubelskie.pl/doc/sty7/art/Sosinska_Ewa_art.pdf
http://www.phie.pl/pdf/phe-2017/phe-2017-1-017.pdf
http://www.old.acta-agrophysica.org/artykuly/acta_agrophysica/ActaAgr_182_2010_16_2_413.pdf
http://www.ptfarm.pl/pub/File/Bromatologia/2014/BR%202-2014%20s_%20150-154.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Dynia
http://rozanski.li/3408/olej-dyniowy-oleum-cucurbitae-peponis-i-olej-z-zarodkw-kukurydzy-maydis-embryonis-oleum-w-dietetyce-i-fitoterapii/
http://www.phie.pl/pdf/phe-2014/phe-2014-4-831.pdf
https://pl.wikipedia.org/wiki/Serotonina
COMMENTS